Moestuingereedschap
In de moestuin heb je te maken met een heel specifieke situatie. Je wil er zorgen voor onbegroeide grond en dat vraagt veel werk en specifieke gereedschappen. in deze fiche bekijken we het arsenaal aan gereedschap voor de moestuin.
Hakken en schoffels
Wat
Haaks op de lange steel van het werktuig zit onderaan een metalen blad, dat over de grond schaaft. Het blad kan allerlei vormen, breedtes en dieptes hebben. Hoewel de termen hak en schoffel door elkaar gebruikt worden, is er toch een onderscheid. Bij een hak wijst het metalen blad naar je toe, bij een schoffel wijst het metalen blad van je weg. Een rolschoffel heeft een lange T-vormige steel met daaraan een soort rollende messenkooi die de bovenste centimeters grond opneemt en tegelijk het onkruid juist onder het grondoppervlak afsnijdt.
Waar, waarom en wanneer
Hakken en schoffels zijn werktuigen voor ondiepe grondbewerking. Je kunt ze gebruiken om ongewenste kruidgroei tussen de rijen in je moestuin af te snijden op een warme zonnige dag, zodat het losgewerkte kruid dadelijk verwelkt. Tegelijkertijd maak je de grond los en zorg je voor een goede beluchting van de bodem. Op vochtige bodem kan je beter een handcultivator gebruiken (zie beschrijving hieronder). Ongewenste kruidgroei tussen de planten binnen een rij moet je wel handmatig wieden om je gewassen niet te beschadigen.
Hoe
Een hak trek je steeds naar je toe, terwijl je vooruit stapt. Een schoffel duw je van je weg terwijl je achteruit stapt. Een schoffel wordt daarom ook wel eens een duwhak genoemd. Je trekt/duwt het blad van je schoffel net onder het oppervlak onder een licht schuine of vlakke hoek door de aarde. Doorgaans is een schoffel gemakkelijker te gebruiken op lichte grond, en een hak op zwaardere bodems. De rolschoffel duw je door de rijen voor je heen zodat de messen over de bodem rollen en de aarde en ongewenste kruidgroei los maken, terwijl je erachter op het geschoffelde stuk loopt. Het is een geschikt werktuig op lichte bodems in heel grote moestuinen.
Waarop letten bij aankoop
Bij werktuigen die je vaak gebruikt in de tuin, zoals deze, investeer je best meteen in degelijk materiaal van een goed merk uit een tuincentrum, in de plaats van een goedkoop alternatief. Koop liever gegalvaniseerd dan geverfd gereedschap, dat gaat langer mee. De beste (en duurste) hakken of schoffels zijn gesmeed en zelfscherpend. Die werktuigen moeten scherp zijn, en goed onderhouden: je moet ze schoonmaken, glanzend houden en invetten. Aangezien het blad van de hak/schoffel meer over de grond moet schaven dan in de grond hakken, komt het er op aan een hak/schoffel te kiezen waarvan de hoek tussen het blad en de steel goed aangepast is aan je eigen gestalte en houding. Hoe beter je rechtop kan staan bij het werken, hoe gezonder het is en minder vermoeiend en belastend voor de rug.
Er bestaan veel verschillende vormen en modellen van hakken en schoffels, omdat vroeger iedere streek een vorm ontwikkelde die aangepast was aan haar lokale bodem. Als je geen ervaring hebt met deze werktuigen, kies je het best het meest gangbare model in jouw streek. Voor het fijne werk in de moestuin is een smalle hak geschikt (tot 15 cm breed), voor het onderhoud van paden en ander grof werk kies je beter een brede hak. Wie maar één hak koopt, neemt een smalle hak, die niet te diep gaat, zodat je ook op smalle plekken geraakt en er niet teveel grond op de hak kan blijven kleven.
Handcultivator
Wat
Een handcultivator of krabber is een werktuig met doorgaans 2 of 3 ijzeren tanden die haaks op een korte of lange steel staan. Soms wordt de krabber gecombineerd met een groentehakje op de achterzijde.
waar, waarom en wanneer
Een krabber is een handig werktuig bij het wieden tussen de rijen in je moestuin, vooral nuttig bij aanhoudend vochtig weer, als hakken of schoffelen niet rendeert. Je kan er de grond mee loskrabben, zodat het onkruid er met wortel en al uitgelicht kan worden. In het voorjaar is de krabber ook erg handig om pas opkomend onkruid tussen de gewassen los te maken. Het kiemend onkruid verwelkt vlug, de grond komt los en de lucht krijgt de kans om de bodem op te warmen.
Hoe
Krabbers hebben kortere tanden dan cultivators en dienen dus enkel voor oppervlakkige bodembewerking. In een trekkende beweging maak je de aarde los en duwt ze daarna verder los en terug op haar plaats.
Waarop letten bij aankoop
Of je een krabber kiest met 3 gebogen en geschrankte haken of met 3 rechte tanden hangt vooral van je eigen voorkeur af, hoewel de laatste gewoonlijk enkel bestaat als werktuig op korte steel. Als je kiest voor een krabber met lange steel, kies dan een steellengte waarmee je gemakkelijk rechtopstaand kan werken. Koop je een combinatiemodel met aan de ene kant een krabber en aan de andere kant een tuinhakje, dan heb je meteen twee nuttige werktuigen in één. Hier geldt ook: liever meteen investeren in kwaliteitsvol gereedschap met lange levensduur, en beter gegalvaniseerd dan geverfd metaal.
Sterfrees
wat
Een sterfrees is opgebouwd uit een lange steel met beugel die een roterend deel vasthoudt waarop piekige metalen woelmessen staan
Waar, waarom en wanneer
Je gebruikt een sterfrees om de bodem tussen de moestuinrijen los te maken en er lucht in te brengen, bijvoorbeeld wanneer de bodem na langdurige natte of droge periodes verdicht is. Jonge ongewenste kruidgroei maak je zo ook los en kan je daarna eenvoudig opruimen of aan de lucht laten opdrogen op een zonnige dag. Het werktuig is vooral geschikt voor lichte bodems en minder voor zwaardere.
Hoe
Een sterfrees kan je zowel duwen als trekken om de grond tussen je rijen oppervlakkig los te woelen. Aan sommige modellen zit ook een schoffel waarmee je meteen ook ongewenste kruiden kan afsnijden. Hierbij moet je er gewoon op letten dat je de sterfrees zo vasthoudt dat de schoffel onder de juiste hoek (licht schuin tot vlak) door de aarde schuift.
Waarop letten bij aankoop
Let er op dat de steel lang genoeg is om rechtopstaand, met rechte rug te kunnen werken. Kies een smal model waarmee je gemakkelijk door je moestuinrijen geraakt zonder dat je (de wortels van) je gewassen beschadigt. De woelmessen zijn best vlak, zodat je ze gemakkelijk kan proper maken. Heb je losse, lichte grond en ben je van plan je sterfrees vaak te gebruiken, kan je kiezen voor een model waar een beugelschoffel aan bevestigd is. Dat bespaart je een extra rondgang met een schoffel alleen.
